Գիտությունն ու սոցիալիզացիան

Տարիներ առաջ, երբ վերջապես կողմնորոշվեցի մասնագիտական ընտրության հարցում, ֆիզիկան ընտրելու պատճառներից մեկը (թեև երկրորդային, երրորդային պատճառ էր) այն էր, որ կարծում էի գիտությամբ զբաղվելու նվազեցնելու եմ շփումս մարդկանց հետ։ Մտածում էի՝ կլինեմ ես, իմ գրքերը, հաշվարկները և վերջ։

Բայց դա մեծագույն սխալ պատկերացում էր, որը, սակայն, հիմա եմ հասկանում։

Չգիտես ինչու՝ ես հարցեր տալ չեմ սիրում։ Ներսումս մեծ ֆոբիա կա՝ ինչ եթե հիմար հարց տամ։ Ու նույնիսկ երբ ուժերս հավաքեմ ու հարցնեմ, դա կլինի երբ տակով ու վրայով թեման ուսումնասիրեմ, այսինքն` երբ կարելի է ասել, որ հարց տալու անհրաժեշտություն էլ չի լինի։ Իմ շատ սիրելի Մառոզովն ասում էր, որ հիմար հարցեր չկան, կան հիմար պատասխաններ։ Ես հաղթահարել էի իրեն հարցեր տալու վախը, բայց ցավոք, այլ մարդկանց դեպքում չի գործում։

Դասերի ընթացքում սոցիալիզացվելու կարիք առանձնապես չի լինում, բայց այս կիսամյակ սկսել եմ պրակտիկաներիցս մեկը, որը պահանջվում է իմ մագիստրոսական ծրագրով։ Քանի որ անծանոթ պրոֆեսորների դռներ ընկնելու ոչ ցանկություն, ոչ էլ մոտիվացիա ունեի ընտրեցի նախորդ կիսամյակ մեզ դասավանդած պրոֆեսորներից մեկի ինստիտուտը։ Իր աշխատանքային խումբը զբաղվում է լույսի տարածման ուսումնասիրմամբ, որը կիրառվում է ոչ միայն տարբեր հիվանդությունների ախտորոշման, այլ նաև ասենք սննդի որակի ստուգման մեջ։ Կարելի էր ընտրել երեք ճյուղերից ` փորձեր, տեսություն և սիմուլյացիաներ։ Քանի որ ես «չքնաղագեղ» փորձարար եմ, տեսության հավես առանձնապես չունեմ ու ուզում էի լավացնել ծրագրավորման գիտելիքներս, որոշեցի սիմուլյացիաներով զբաղվել։ Առաջարկվող թեման էլ ահագին հետաքրքիր էր։

Բայց առաջին իսկ օրը որ գնացի, սկսեցի խճճվել մարդկանց ու կոդերի ամբոխում։ Ունեի երկու ղեկավար և իմ գործը, իրենց տեսությունների համեմատումն էր, ուստի ես ունեի երկուսի կոդերը և պետք է սկսեի համեմատել։ Բայց խնդիրն էն էր, որ ես առանձնապես չէի հասկանում թե ինչ պիտի անել ։ Մի ղեկավարն ասում էր մի բան, ու մինչ սկսում էի անել դա, գալիս էր երկրորդն ու ասում մեկ այլ բան։ Ու ես չգիտեի| վերջացնել առաջինը, սկսել երկրորդը, թե ինչ անել։ Բայց սա չարյաց փոքրագույնն էր. ես մոլորված էի, որովհետեւ չգիտեի թե էդ կոդերն ինչ են անում (դրանք համարյա մեկնաբանված չէին) ու նաև չգիտեի ոչինչ Լինուքսի ու սերվերների հետ աշխատանքի մասին, ուստի պրակտիկայիս սկզբնական մասը Լինուքս բզբզալն ու տարիների ընթացքում տարբեր մարդկանց կողմից զարգացված հսկայական կոդերի աշխատանքը հասկանալն էր, քանի որ ի վերջո ես պիտի աշխատեի դրանցով, իսկ ղեկավարներիցս մեկի ասած` այն որպես սև արկղ դիտարկիր խորհուրդն իմ համար չի գործում։ Հա, ու էս ղեկավարային հորձանուտում և ոչինչ չհասկանալու ցիկլում ես էլի վախենում էի հարցեր տալ։ Օրինակ` ծրագիրն ինձ տալիս է տարբեր ֆիզիկական մեծություններ, որոնք պետք է վիզուալացնեմ  և այլն, բայց որևէ տեղ նշված չէր, թե որն ինչ է։ Ու փոխանակ գնայի ու հարցիս պատասխանը մի րոպեում ստանայի, ես մի քանի ժամ բոլոր հնարավոր տարբերակները փորձում էի, բոլոր հնարավոր կոմբինացիաներով գրաֆիկները կազմում, մինչեւ հասկանամ թե ով ում բարեկամն է։

Ու մինչ ես ժամերով փորձում էի հարցեր տալու համարձակություն հավաքել, տեսնում էի թե ինչպես են մարդիկ շփվում իրար հետ։ Մեր աշխատասենյակը հաճախ Բանգլադեշի բիսետկի էր նմանվում. սենյակակիցներս, այլ կոլեգաներ աթոռներին, սեղաններին, պատուհանագոգերին նստած բարձը խոսում, քննարկում ու վիճում են։ Ինչ-որ հարց լուծել չկարողանալու դեպքում գնում մեկ այլ մարդուց են ճշտում և էսպես ամեն օր, էսպես շարունակ։ Նայում եմ իրենց ու համարյա երազում, որ ես էլ ընդունակ լինեմ հարցեր տալու, այլ ոչ թե թափառեմ անորոշության հորձանուտում, փորձելով կռահել թե ինձանից ինչ են ուզում և ինչու...

***

Գրառումը սկսել էի նոյեմբերի սկզբին, և քիչ առաջ գտա դրաֆթների անհամար ցանկի միջից։ Ինձանից ահագին ջանք պահանջվեց, ահագին ստրեսների մեջ ընկա ու դուրս եկա, մինչև կարողացա սկսել մարդկանց հարցեր տալ։ Գրառումը սկսել էի ահագին հուսահատ և խճճված, բայց ավարտելու պահին գիտեմ, որ այս մի ֆոբիաս ինչ-որ չափով հաղթահարված է։

Ուղղակի երբեմն այնպիսի վիճակներ էին լինում, որ տասնյակ գրքեր ու հոդվածներ քրքրելը, մտածելն ու փորձելը չէին կարող հանգեցնել էնպիսի արդյունքի, ինչ հինգ րոպե հետո էդ թեմայում մասնագիտացած մարդու կամ էդ ծրագրի հեղինակի հետ խոսելը։ 

Սոցիալիզացվելու անհրաժեշտության մասին ամենալավը հասկացա, երբ մի կոլեգայի (նրա մասին գրառումը ևս սպասում է դրաֆթներում) հետ մի քանի րոպե խոսելիս հանկարծ ամեն ինչ սկսեց իրար հետ կապվել և ՎԵՐՋԱՊԵՍ հասկացա, թե ինձանից կոնկրետ ինչ է պահանջվում և ինչու։ Ու վերջին ժամանակներում էլ էդքան դժվար չէր նոթատետրս խփել թևիս տակ ու գնալ ղեկավարների դռները ծեծելու՝ անհրաժեշտության դեպքում նրանց միասին էլ դեյթ անելով։ Հանուն գիտության էս զոհողությանն էլ էի պատրաստ, քանի որ հաշվարկներս հազար անգամ չճշտելու դեպքում իմ մեկ այլ ֆոբիա՝ սխալներ անելու վախն էր գլուխ բարձրացնում։

Պրակտիկայիցս որոշ բաներ կհիշեմ ու շատ բան կմոռանամ, բայց մի դաս հաստատ ստացել եմ. 21-րդ դարում ֆիզիկան առանց սոցիալիզացիայի, քննարկումների ու բանավեճերի ֆանտաստիկայի ժանրից է և կարող է հանդիպել միայն հոլիվուդյան ֆիլմերում։