Ոմն թափառական

Ինչ սկսել եմ մագիստրատուրաս Գերմանիայում, անընդհատ համեմատականներ եմ տանում Ուլմի համալսարանի ու ԵՊՀ-ի միջև։ Տարբերությունները շատ-շատ են, բայց կփորձեմ կետերով համախմբել դրանք։ Մոտ 4 տարի առաջ, երբ փոխանակման ծրագրով ԱՄՆ-ում էի, էլի նմանատիպ ցուցակ  էի գրել։ Հիմնականում է ցուցակը Գերմանիայի համար էլ է ճշմարիտ, բայց հիմա ավելի մանրամասն ու օբյեկտիվ համեմատություն եմ ուզում անել։ Գնահատականներս սուբյեկտիվ են ու ես հասկանում եմ, որ ԵՊՀ-ում շատ խնդիրներ ֆինանսավորան բացակայության ու վատ կառավարման պատճառով են։ ԵՊՀ-ն, աղբյուրը՝ http://www.eua.be  Դասերի կազմակերպման ձևը Ֆիզիկա սովորելն իմ համար ամենահետաքրքիր բաներից մեկն է, բայց ոչ էն ժամանակ, երբ ուղղակիորեն չես հասկանում, թե ինչն ինչի համար ես սովորում կամ թե ինչի՞դ են պետք գալու մի քանի կիլոմետրանոց դուրս բերումները։ ԵՊՀ-ում ունեցել եմ առարկաներ, որոնցից ստացած ֆունդամենտալ գիտելիքների համար ուրախ եմ և շնորհակալ, բայց եղել են առարկաներ, որոնց անունն էլ հազիվ հիշեմ, թեև պարապել եմ, քննությանն էլ հավանաբար գերազանց ստացե

Պալմա դե Մայորկայի մասին երևի ինձանից բացի բոլորը գիտեին: Լողափեր, բարեր, կլուբներ ու նմանատիպ լիքը բաներ: Իսկ ես միայն գիտեի, որ դա ծովափնյա քաղաք ա, որտեղ Մալինը կամավորություն է անում: Արձակուրդիս ընթացքում մի շաբաթով գնացի իրեն հյուր: Օր 1, հինգշաբթի, Օլա Էսպանյա Ինչ փոքր է Մեմինգենի օդանավակայանը ու ինչ շուտ եմ ես եկել: Ինքնաթիռում լիքը գերմանացիներ են. խմող, աղմկող: Որոշել եմ արձակուրդի ընթացքում ինտերնետ չօգտագործել ու հավեսով վայելել արձակուրդը: Թռիչքի երկու ժամն արագ անցնում է, օդանավակայանում Մալինն ինձ դիմավորում է: Գրում եմ, որ արդեն նորմալ հասա ու անջատում ինտերնետը, տեսնենք ինչքա՞ն կդիմանամ: Պիտի իրենց տանը մնամ: 4 սենյականոց բնակարանում ապրում են 7 կամավորներ տարբեր երկրներից, բայց բարեբախտաբար էդ ընթացքում նրանց մի մասը տանը չէր լինելու: Օր 2, ուրբաթ Ալեմանյակ = գերմանացի (իսպ. Գերմանիան կոչվում ա Ալեմանիա), որը Պալմայում իրեն պահում ա վերջին անասունի պես։ Օր 3, շաբաթ Բուսակեր դրակոն, որը, սակայն, ուտում է միաեղջյուրի շնիցել՝ ծիածանի գույներով ներ

Գերմանիայի մասին լիքը լավ բաներ կարելի ա պատմել, բայց լավ բաները կսպասեն։ Հիմա հերթն էն բաներինն է, որոնց կա՛մ հազիվ եմ հարմարվել, կա՛մ դեռ չեմ կարողանում հարմարվել։ Կամ արդեն իսկ հարմարվել եմ, ուղղակի հիմա հազիվ ժամանակ ու հավես եմ գտել այս գրառումն ավարտելու, իսկ հին գրածներս ջնջել ափսոսում եմ: Խանութների ժամանակացույց Որպես մարդ, ով ամբողջ կյանքն ապրել է Երևանի ամենալֆիկաշատ մասում՝ Բանգլադեշում, ես միշտ սովոր եմ եղել, որ մոտակայքում շուրջօրյա բաց խանութ կլինի։ Նույնիսկ շենքի տակի փոքրիկ խանութիկներն էին բաց մինչև գիշերվա 11-12-ը։ Իսկ Գերմանիայում կիրակի օրով համարյա ոչ մի խանութ բաց չես գտնի, բաց խանութներն էլ փոքրիկ ու թանկ տեղերն են՝ սովորաբար գնացքների, ավտոբուսների կայարաններում։ Մյունխենում  բոլոր նորմալ խանութները ժամը 20:00-ին փակվում էին, ինչն, իմ իմանալով, պարտադրված է օրենքով:  Մինչև Գերմանիա գալը նաև եկեղեցու մեծ ազդեցությունը չէի պատկերացնում, բայց թե՛ կիրակի օրը խանութների փակ լինելը, թե՛ Բավարայիում 20:00-ի օրենքը ի սկզբանե պարտադրված են եղել եկեղեցու կողմից: 

Ռուբիին խաղալիքների խանութ տարա: Ռուբիի սիրած խանութների եռյակում խաղալիքների խանութը երկրորդ տեղում է՝ զիջելով միայն գրախանութին:  — Ինձ էս լեգոն կառնե՞ս:  — Թանկ ա:  — Հեչ էլ թանկ չի, ընդամենը 200 եվրո: Առ էլի, հլը նայի ինչքան շատ մասեր ունի, ինչ մեծ ամրոց ա: Խնդրու՜մ եմ։ —  Ո՛չ։ — Նայի՜՝ ինչ եմ տեսել։ Դարթ Վեյդերն ա՝ ձեռքին կոնֆետի աման։ Սա դու էլ կհավանես, արի առնենք տանենք։ — Չէ՛, ինչի՞ս ա պետք էսքան մեծ կոնֆետամանը, երբ կոնֆետների կյանքի տևողությունը մեկ օրից ավելի չի։ — Կարո՞ղ ա դու ուղղակի Դարթին չես ուզում։ Նայի՝ Յոդա էլ կա։ Ինչ պուպուշ Յոդա ա։ — Ասեցի չէ՛։  — Հլը՜ ինչ եմ գտել։ Սրան չես կարա «չէ» ասես։ Հալկի թաթիկները... Մեծ, կանաչ, փափուկ։ — Չեմ առնում ես քեզ Հալկի ձեռքեր։ — Իսկ Կապիտանի դիմակ ու վահա՞ն։ Հլը նայի, թե դիմակը քեզ ինչքան ա սազում։ — Ո՛չ։ — Իսկ Թորի մուրճը։  — Մի հատ փոքրն ունենք, դրանով խաղա։ — Ես մեծն եմ ուզում։ — Ասեցի՝ ո՛չ։ Տխուր աչքերով մի քիչ խանութն ա չափչփում, հետո՝ վազում։ — Մեխանիկական փիսի՜կ։ Գիտեմ, որ չես առնի

Մինչև Ուլմ գալը, էս քաղաքի մասին Գուգլը երեք բան էր ասել. նախ որ Այնշտայնն այստեղ է ծնվել, երկրորդ՝ էստեղ ամենաբարձր եկեղեցին է գտնվում, մեկ էլ, որ քաղաքի կենտրոնով հոսում է Դանուբը՝ բաժանելով քաղաքը երկու մասերի, որոնցից մեկը Բադեն-Վյուրթեմբերգ նահանգում է, մյուսը՝ Բավարիա։  Ուլմի տաճարը Դե, համարյա կես տարի էստեղ ապրելով ոչ Ուլմի մասին ավելի շատ բան իմացա, ոչ էլ ընդհանրապես գերմաներենս լավացավ, որովհետև տուն-համալսարան-սուպերմարկետ եռանկյունուց համարյա չէի շեղվում։ Դե իմ ալարելու մասին էլ կարամ հանգիստ լեգենդներ հորինել։ Իմ վիճակը լավագույնը նկարագրում է էն դեպքը, երբ ես ու Լիլիթը մարտի սկզբին հրապարակում էինք, ես անակնկալի եկա, որ տոնածառն «էսքան շուտ» հանել են։ Նախորդ անգամ երևի Նոր Տարուն էի կենտրոնում եղել։ Ու ում ասում եմ, ղժում են վրես, բայց ես նույնիսկ ալարել եմ մտնել տաճարի ներսը։ Էսքան ամիսների ընթացքում  Դանուբի ափ էլ մի անգամ էի գնացել։ Քննություններիս բարեհաջող ավարտից հետո ինձ Գեյմանի «Norse Mythology»-ն նվիրեցի, ու թռա վայելելու հանգիստ գեղարվեստական գիրք կ

Հազվադեպ, բայց պատահում է, որ ֆիզիկայի ու շրջապատող աշխարհի մասին այլ գիտելիքներն ընդհանրապես չեն խանգարում, որ աշխարհը լինի նույնքան կախարդական ու սիրուն, ոնց որ փոքր ժամանակ էր:  Երբեմն հեչ կապ չունի, որ գիտես Լուսնի՝ Երկրից ունեցած հեռավորությունը, շառավիղը, գրավիտացիոն հաստատունը, մեկ է թվում է, որ մի քիչ բարձր թռնես, ձեռքդ կհասնի իրեն:  Անտառով քայլում եմ, բայց ոչ թե տուն եմ գնում, այլ ուղղակի գնում դեպի Լուսինը: Թվում ա՝ անտառը հենց վերջանա, կհասնեմ իրեն: Անտառը վերջանում ա, բայց չեմ հասել: Թվում ա՝ կանգնեմ նստարանին, կկարողանամ բռնել: Չէ, չի ստացվում: Ծառը բարձրանալուց միգուցե հաստատ բռնեի, բայց չէ, ես ծառ բարձրանալ չգիտեմ:  — Ռուբի, մոտ 380 000 կմ...  Չէ, չկա նման բան, արդեն հասնում եմ: Ամպերն իմ քայլելուն զուգահեռ լողում են ու մեր ետևում երկինքը պարզ է ու աստղալից: Լուսնին էլ չեմ ուզում բռնել, հիմա որոշեցի ամպերի հետևից վազել, տեսնենք ո՞վ է ավելի արագ:  Ամպերըջրի մանր կաթիլների կուտակում չեն, իրենք փափուկ-փափուկ են: Այ որ բարձրանայի դիմացի սարին ու իրենք էդքան ա

Ես ապրում եմ անասնագոմում։ Իհարկե՛, կարելի է էսքան կոպիտ չլինել, բայց ինչպես իմ շատ սիրելի դասախոսներից մեկն էր ասում՝ եթե ճնշումը նշանակենք ոչ թե «P» տառով, այլ «Ճ», դրանից ոչինչ չի փոխվի։ Հետևաբար, եթե հանրակացարանիս ասեմ անասնագոմ թե ապարանք, դրանից նրա օբյեկտիվ նկարագիրը չի փոխվի։ Ուրեմն պատկերացրեք մի շենք, որը կլինի երևի 60-70 տարեկան, որին ես կանվանեի «սովետական հանրակացարան», եթե ասենք չիմանայի, որ Գերմանիայի հարավը Սովետի հետ ոչ մի կապ չունի։ Ուրեմն, այստեղ իմ բաղնիք-զուգարանում տնավորված են խավարասերները։ Այսինքն՝ նրանք ստանդարտ խավարասեր չեն, այլ ինչ-որ մանր ու սև էակներ, որոնցից սարսափում էի երբ նոր էի եկել։ Հիմա արդեն հարմարվել ենք մեկ մեկու։ Երբ դուրս ես գալիս ընդհանուր միջանցք, դռների բռնակներն էնքան կեղտոտ են, որ չես ուզում կպնել, լվացքի մեքենաներին դայաղված, հա՛, հենց դայաղված ա լվացքի փոշու և հեղուկի դարավոր շերտը։ Նախկին գործընկերներիցս մեկն ասում էր, որ հավաքարարն ամենակարևոր մասնագիտություններից ա։ Ծիծաղում էինք, անցնում գնում էր, բայց հիմա լրիվ լուրջ

Նույն հաշվարկն անում եմ մի քանի անգամ. թե՛ ձեռքով, թե՛ տարբեր ծրագրերով։ Ամեն անգամ տարբեր պատասխաններ են ստացվում, որոնք չեն համընկնում սկզբնականի հետ։ Թվում ա՝ թվերը սարքում են գլխիս։ Դիմակահանդես են անում. ես ստանում եմ ճիշտ, իրենք աչքիս առաջ կերպափոխվում են։ Թվահանդես, տոնահանդես, դիմակահանդես... Պատրաստել են նրանք լաբորատոր հանդես, լաբորատոր հանդես, աստիճաններ ունեն, մինուսներ պես-պես, արմատներ Հյուր կգա շուտով դիֆուզ պապին, ներս կմտնի Ստոքսի օրենքը շալակին, Լազերիկն էլ ֆոտոնը շուրթերին, թակարդում կխմբի ժիր մասնիկներին... Երբ ես տեսնում եմ, թե ինչպես են թվերը փոխում իրենց կերպարանքները, խոսում եմ հետներն ու ասում, որ խելոք մնան, ուրեմն ինձ քնել ա պետք։

Ինձ ու քննությանս մեկ գիշեր էր բաժանում:  Երեկոյան ուշ, համալսարանը նորից միայն իմ թագավորություն էր։ Սիրում եմ երբ մենակ եմ լինում կոմպերի սենյակում, մենակ ամբողջ շենքում, ու նույնիսկ պահակների հիպոթետիկ գոյությունն ինձ չի խանգարում, որ ես ինձ համալսարանի տերը զգամ։ Մնում ա մի մահճակալ ունենամ էնտեղ, թե չէ մնացած ամեն ինչ կա, ու հետո հանգիստ կարող եմ փոխել գրանցմանս հասցեն։ Գիշերն հաղթահարելու համար սուրճ խմեցի գիշերվա 11-12-ի կողմերը։ Դե, դրանում ոչ մի զարմանալի բան չէր լինի, եթե ես չիմանայի, թե էդ սուրճն ինչ ազդեցություն ա ունենում վրաս։ Սա երրորդ անգամն էր այդ չարաբաստիկ սուրճը խմելու. առաջին անգամ առավոտյան էի խմել, սկսել բանաստեղծություններ գրել (ե՜ս, բանաստեղծությու՜ն), երկրորդ անգամ պատահեց սա  (գրառմանս մեջ չէի խոստովանել, բայց դա էլ էր սուրճի ազդեցությունը, իսկ էս մի դեպքն էլ երրորդն է։  Սուրճ խմելուն հաջորդող առաջին փուլը սովորականն է. մե՜ էներգիա, մե՜ աշխատունակություն։ Մինչև առավոտվա 5:30 համալսարանում մնալուց հետո հասցրեցի ամեն ինչ ավարտել։ Երբ դուրս էի գալիս,

- Deeper, deeper, go deeper.  - Suck it all, nothing should be left... Ասում է Ն.-ն, իսկ Ֆ.-ն իր միկրոպիպետն ավելի խորն է ընկղմում լուծույթի մեջ, հետո՝ քաշում ամբողջը:  Ես հազիվ զսպում եմ ծիծաղս, ապա հենվում պատին ու հետևում, թե ինչպես է Ն.-ն հրամաններ տալիս, իսկ Ֆ.-ն կատարում դրանք:  Ն.-ն մեր էսօրվա դոմինան էր. քննությունից հետո եկանք ընկանք իր ձեռքը, ինքն էլ ջանք չխնայեց մեզ տանջելու: Երևի հասկացաք, որ ինքը հերթական լաբի ղեկավարն է, իսկ մենք՝ լաբի ստրուկները: Երեք օր ոչինչ չէի կարողացել անել. հիվանդ, միգուցե ջերմությունով (ջերմաչափ չկար, որ չափեի), լիտրերով թեյ խմելուց հետո հերիք չի քննության էի, դեռ մի բան էլ՝ միաժամանակ երկու լաբի: Ինչ խոսք, կարդացել էի լաբերս, նույնիսկ առաջինի՝ սպիտակուցների բյուրեղացման տակից դուրս էի եկել, բայց սովածության ու գլխացավի աճի պայմաններում զգում էի, որ արդեն չեմ ընկալում Ն.-ի հարցերը. ուղղակի չեմ ընկալում, թե ինչի մասին ա խոսում, ինչ ա ինձնից ուզում, ինչն ինչի հետ պիտի խառնեմ, որը որի հետ  ցենտրիֆուգեմ: Էն կարգի, որ զգացի, որ խնդրում եմ